Op jacht naar de Heidelucifers en het bijzondere leven van schimmels en korstmossen.................. januari 2020.

Wat moet je nu met je hobby fotografie in de winter doen ?
Bomen zijn kaal en heel vaak is het grijs weer. Kortom, de omstandigheden laten te wensen over voor landschap-fotografie.

Maar wat mensen vaak niet weten is dat laag bij de grond een heel ander leven te zien is. Je hebt ook paddenstoelen en zwammen die juist in de winter te vinden zijn. Bijvoorbeeld Fluweelpootjes en sommige slijmzwammen.
En in de winter kun je vaak korstmossen vinden die juist in dit jaargetij sporen aanmaken voor vermeerdering en er heel mooi uit kunnen zien. Eén daarvan is bijvoorbeeld een korstmos die "Heide-lucifers" heet, dat komt omdat hij op zijn uiteinde rode sporenkapsels heeft waardoor hij net op lucifers lijkt (Vandaar zijn naam ).

Ben al een poosje op zoek naar lucifers. Niet om te roken, want dat doe ik al een poos niet meer, maar om op de foto te zetten.
Voor Heidelucifers moet je in de duin gebieden zijn of de zandverstuivingsgebieden.



Op 5 januari ben ik naar Bakkum/ Castricum gegaan als begin van de zoektocht.
Heidelucifers is een korstmos... het is een combinatie tussen een schimmel en algen. De schimmel heeft de algen nodig om zijn voeding te verkrijgen, want zelf kan hij dat niet. Schimmels onder de grond doen dat door een symbiose aan te gaan met bomen. Maar de schimmel boven de grond doet dat niet en heeft een symbiotische relatie aangegaan met algen. Algen bezitten immers bladgroen en kunnen door middel van licht, fotosynthese doen om de benodigde suikers te maken.

Bijna al deze foto's zijn met "focus-stacking "genomen.
Dat is een techniek waarbij de camera het scherpstelpunt elke keer een stukje verlegt en je later de vele opnames kan samenvoegen met speciale software en waarbij je een hoge scherptediepte krijgt, wat met normale fotografie niet mogelijk is.

Ik kwam een hoop tegen... zoals deze "Fluweelpootjes". Een echte paddenstoel die je in de winter kan tegenkomen.

Ik vond ook deze slijmzwam, beetje beige en heeft allemaal bolletjes. Het lijkt net alsof je allemaal gangetjes ziet, maar dat is het reliëf van het schors wat er onder zit.
IK blijf slijmzwammen wonderbaarlijk vinden. En het speelt allemaal af, zonder dat veel mensen de zwammen zien. Zelf als ik thuis kom na foto's genomen te hebben, sta ik soms ook verbaasd wat ik zie ( omdat je het dan veel groter en dichterbij ziet door macro-fotografie ).

Deze paddenstoel kom je vaker in de duingebieden tegen, de "Gekraagde Aardster". Zo een grote heb ik nog niet eerder gezien, want meestal zie je ze in een veel kleiner formaat. Ik raakte het even aan om te voelen hoe de structuur was, maar het bewoog gelijk erg. Op internet heb ik kunnen lezen dat ze zich door de slippen onderaan, zich omhoog werken en dat ze zichzelf uit de grond drukken. Na verloop van tijd staan ze eigenlijk los.

Deze slijmzwam ben ik wel vaker tegengekomen in het Purmerbos. Maar deze in het bos van Bakkum is wel erg mooi ! Het is het "Grijze Viltmollisia ". Als je hem vergroot door erop te klikken zie je de mooiheid beter.

Aan deze "Judas-oren" kun je zien dat het de laatste tijd erg vochtig is.
Ze liggen verkeerd om, waardoor er water in het kommetje komt.

Alweer een slijmzwam ! Een "Oranje ader-zwam "
Hij ziet er mooi uit...

Erg leuk allemaal, maar ondertussen geen glimp van een " Heide-lucifer " gezien, of een "rode bekerzwam", dat mag van mij ook ! :)

Dit is een "Porogramme albocincta " , ik kan geen Nederlandse naam vinden.
Maar het is een soort buisjes zwam die mooi over een tak gedrapeerd lag.
Vooral de structuur vind ik mooi... het lijkt wel een doolhof.

Alweer een slijmzwam. Het zijn "kaalkopjes ". In het Purmerbos groeien ze vaak op takken en stukken boomstam. Deze groeien op een Eikenblad en het is voor de 1e keer dat ik dit zie.

Dit zijn een soort Elfenbankjes lijken het. De bovenkant is saai wit, maar de onderkant is weer mooi met een lijntjes structuur.

Dit zijn "Groene bekermosjes " , zien er altijd leuk uit... maar nog steeds geen Heide-lucifers.

Op dinsdag 7 januari ben ik met Marlon ( collega, nog steeds. Per 1 februari ga ik met ontslag ) naar het Paddenstoelen bos geweest nabij Lelystad.
Van tevoren wist ik al dat ik hier geen Heide-lucifers zou vinden, maar ik hoop wel andere mooie schimmels en paddenstoelen.

Dit vind ik zelf een erg mooie korstzwam. Lijkt wel een soort tand-zwam.
De naam kan ik niet vinden en dat gebeurt mij erg vaak, want het blijft een zoekwerk, ondanks boeken en het internet.
Maar als je de foto vergroot door er op te klikken, zie je hoe mooi het is ).

Schimmeldraden zie je niet vaak boven de grond. Tenzij je een erg vies huis hebt :) ....  Ik vind schimmeldraden altijd mooi om te zien, ook omdat ze vaak vertakken en soms op bliksem lijken.

Soms vind je iets nieuws. Dit heb ik nooit eerder gezien en het lijkt wel op een Egel. Het is het sparrenveertje ! Op strooisel van naaldbomen, soms op humus van loofbomen (wilg, populier). Vaak in groepen.  Saprofiet.Status: Zeldzaam.

    

Hier een aantal schimmeldraden bijeen en waar allemaal druppels op liggen terwijl het stuk hout nu op zijn kop ligt. Dus toen hij goed lag, was hij beschermd tegen regen.
Het zijn ook geen regendruppels wat je hier ziet, maar de schimmel "zweet " overtollig water uit.

Het verschijnsel wordt "Guttatie" genoemd en ontstaat als de paddenstoel in de groei grote hoeveelheden vocht opzuigt en het overschot aan water kwijt moet.

Je kan het in alle kleuren tegenkomen. Deze druppels zijn oranje-bruin, terwijl de schimmel zelf wit is.

Deze twee mooie wit-roze korstzwammen zijn erg mooi als je ze vergroot bekijkt. Zo een fijne structuur hebben ze, en de kleur komt ook omdat de zon er een beetje doorheen schijnt.

Deze soort Elfenbankjes ben ik nog niet eerder tegengekomen. Ze zijn een beetje viltachtig van boven. En de onderkant vind ik nog mooier qua structuur !

Na het Waterloop-bos zijn we naar het Voorsterbos gegaan ( een paar km verder en het wordt het paddenstoelen bos genoemd.  Het is een erg nat bos, en nu al helemaal na weken met veel regen. Zo ziet het er nu uit.

Grote stukken van het bos ziet er zo uit !

Het lijken net kleine kerstboompjes.

Het is Veenmos wat tegen de dunne stammetjes van jonge boompjes omhoog kruipt ( groeit ). Een bijzonder gezicht !

Dit zijn "Franje-kelkjes ". Als je ze vergoot, dan zie je aan de zijkanten een soort van franje zitten.

Natuur maakt soms rare vormen. Dit lijkt net een blote billen paddenstoel.
Ik denk dat het een misvormd "Fluweelpootje "is.

Deze spin bleef zo rustig op een schimmel zitten dat ik er zelfs met foto-stacking een opname van kom maken !

Dan moeten ze wel in het Zwanenwater zijn ( de Heidelucifers )...Maandag 13 januari.





Ik ben al eens eerder in het Zwanenwater geweest op zoek naar Heidelucifers, maar toen had ik echt niets van dat gevonden !
Dat was op aanraden van een boswachter aldaar.
Afijn, nog maar een keer proberen dan, want wat moet je anders in de winter ?



In het Zwanenwater zijn wel heel veel korstmossen, die heb ik wel eens eerder op mijn blog gezet. Er zijn "duinen " die echt vol staan met verschillende soorten mossen.

Dit is een mooi plukje Rendiermos denk je. Maar dat is niet zo, het is het "Gevorkte Heidestaartje". Als je goed kijkt zijn de uiteinden gevorkt en heeft de bast van het korstmosje groene vlekjes.
OP de voorgrond zie je nog "Groene bekerzwammen".

Dit is "Rafelig bekermos ". De bekers zijn niet mooi egaal rond.
Op de achtergrond zie je de "bloei " van het Rafelig bekermos, een beetje roze dikke rand aan de beker.

Zelfs in de winter vind je paddenstoelen. Ik denk dat dit een "Mosklokje" is.

Dit is "Bruin Bekermos" , dat zie je aan de bruine rand van de bekers.

Hier twee soorten, "Gevorkt heidestaartje" links en rechts "Dove Heidelucifers". Dus ben al een beetje op een spoor, de lucifers heb ik nu, maar nu de rode kopjes erbovenop nog !

Dit is een mooie pluk Rendiermos. Het lijkt er op dat het best snel groeit, want de kleine heide takjes zitten er middenin.

Sterremos is mooi in de winter. Het is een mooi bolletje.
Knap hoe korstmossen overleven, want in de winter bevriest het meermaals en in de zomer moet het tegen temperaturen kunnen die op een zandvlakte wel boven de 50C kunnen komen.

"Rafelig bekermos ", een beetje recht in het midden zie je duidelijk dat het Rafelig bekermos is. Een rond bekertje met verdikte sporen-kapsels ( een soort van bloei, want korstmossen kunnen zich op meerdere manieren voortplanten.

Ten opzichte van de bossen in Nederland, zie je hier andere korstmossen op takken en stammen van bomen. Deze tak laat twee verschillende mossen zien.
Links het Purperschaaltje en Links Witte schotelkorst.

Dit is een plakkaat Geel Dooiermos zo lijkt het.
Een stikstof minnende mossoort, dus je ziet ze steeds vaker.

Eindelijk !!! In het hele stuk waar ik gezocht heb, vind ik één stukje met Heidelucifers ! Ze zijn ongeveer 2 cm hoog met een rood knopje.

Hier zie je ze wat beter. Ik vind ze ( samen met Rood Bekermos ) de mooiste van de korstmossen !

Soms zie je een takje met allemaal Bekermossen, zoals hier.
Je zou het zo mee willen nemen in in de vensterbank willen leggen.
Maar het is zo teer, dat het niet te doen is.

Dit is Veenmos. Zie hoeveel vocht het kan vasthouden !

Op 16 januari ben ik naar de duinen bij Hargen aan zee geweest om te kijken of daar meer Heidelucifers waren, dan dat ene plekje in het Zwanenwater.

Dit is het gewoon stapelbekertje en komt in de duinen voor.

 

Hier weer het Gevorkte Heidestaartje.

Dit is volgens mij Rood-bekermos. Het lijkt in ieder geval niet op de Heidelucifers.

Knap van de natuur.... dat zo een korstmos zich op meerdere manieren kan voortplanten.

Als je goed vergelijkt met de foto boven zie je een duidelijk verschil.

Heidelucifers zijn slank en 2 cm hoog ongeveer.
Ook de rode sporenkapsels zijn niet groot.

Dit zijn " Oranje mestzwammetjes " en die vind je alleen op plekken waar koeien poepen ( en dat klopt, want er lopen schotse hooglanders in een afgebakend stuk duin.

Op diverse plekken vond ik Heidelucifers en ook vaak aan één bepaalde kant ( daar waar overdag de zon op staat denk ik ).

In de winter is het laag bij de grond vaak erg koud en dat zie je aan de planten zoals grassen waarop veel condens druppels zitten.

Hier wederom Rafelig-bekermos. Je ziet hier meer uitgesproken de dikke sporenkapsels, welke wat rood/bruin zijn.

Dit lijkt geheel niet op de slanke Heide-lucifers. Ik denk dat dit Rood-bekermos is, al zie je door het sporenkapsel de bekervorm niet meer.

De duinen zijn echt top gebieden om korstmossen te vinden. Hier zie je zelfs 3 soorten naast elkaar groeien op een klein stukje.

Ik liep een stukje het dennenbos in en daar zag ik deze paddenstoel groeien. Het lijkt wel een gatenkaas. Er zijn best veel dieren die van paddenstoelen snoepen. Onder aan de steel zie je opgedroogd slijm glinsteren wat van een slak afkomstig is. Ik heb inderdaad wel vaker paddenstoelen gevonden met vaak naaktslakken er in. En dat is hier de oorzaak van de gaten.

Er zijn ook paddenstoelensoorten die je bijna alleen in de duinen tegenkomt, zoals dit Zand-kaalkopje.

Deze korstmossen zijn echte overlevers ! Je ziet ze ook best vaak, zowel op steen als op hout. Vooral paaltjes die de mens heeft geplaatst en er een paar jaar staan ( zoals paaltjes om wandelroutes aan te geven.) Dit is Geel-dooiermos.

Zondag 19 januari, Planken Wambuis.


Nog steeds op jacht naar Heide-lucifers, want de aantallen die ik in de duinen vond waren best laag. Dus 19 januari ben ik naar "de Planken Wambuis" geweest nabij Ede. Ik ben daar vaker geweest en ik had o.a. gelezen dat dit gebied bekend staat om de vele korstmossen.




Het was in de ochtend best erg koud en er was vorst aan de grond.
In het stuk bos, vlakbij de parkeerplaats zag ik van verre al "Ijsbaard " liggen op de grond.
Dit vind ik nooit in het westen van het land en lijkt wel voorbehouden te zijn voor bossen in het midden en oosten van het land.
Ik had het ook al een keer gezien in het "Leuvense bos ". Het is een erg mooi natuurverschijnsel.

Dit is wat Wikipedia er over schrijft:
IJshaar of haarijs is een zeldzaam natuurlijk verschijnsel waarbij een haarachtige, wollige ijsstructuur ontstaat op dood en nat kernhout, dus niet op de bast, van loofbomen.

IJshaar kan ontstaan als de luchttemperatuur even onder het vriespunt ligt. In het hout komen schimmels voor en bij de stofwisseling van deze schimmels komt onder andere water vrij dat door zeer kleine openingen in het hout (houtstralen) naar buiten wordt geperst. Het naar buiten geperste water bevriest tot een haarachtige structuur. Een hoge luchtvochtigheid is noodzakelijk voor de succesvolle vorming van ijshaar zodat het naar buiten geperste water niet kan verdampen en voor bevriezing beschikbaar blijft. Zolang de schimmels water blijven produceren en de klimatologische omstandigheden gunstig blijven, kan ijshaar aan blijven groeien. Als de luchttemperatuur te laag wordt, daalt de stofwisseling van de schimmels tot zo'n laag niveau dat er onvoldoende water geproduceerd wordt. De schimmel die voorkwam in het hout van alle proeven was de Exidiopsis effusa.

IJshaar is zeer teer en smelt na aanraking direct weg. Als ijshaar aan zonlicht wordt blootgesteld, zal het snel sublimeren en verdwijnen. IJshaar is daarom 's morgens vroeg of alleen op schaduwrijke plaatsen te vinden.

Er waren nog meer mensen die aan het wandelen waren en langs mij kwamen en mij op de grond zagen liggen bijna om foto's te nemen van dit fenomeen.
Een stukje verder zagen ze het zelf ook en ik hoorde hoe ze er over praten en niet wisten hoe het heette. IK heb ze verteld dat het " Ijsbaard " heet.


Mooi om te zien ... IJsbaard. Maar mijn handen vroren er bijna af !
De laatste tijd heb ik het vaak koud ( iets wat ik voorheen niet had ) en vaak kan ik mijn handen niet echt meer warm krijgen.

In het stuk met heide en zandverstuivingen vond ik Rood-bekermos.
Je ziet dat alles bevroren is. Meestal haal ik wat rotzooi weg wat storend op de foto kan zijn zoals dennennaalden en andere dingen.
Een beetje tuinieren voordat je de foto neemt ! :)  Maar hier kon dat niet, want anders trok je gelijk ook het bekermos stuk.

Hier zie je "Groen Bekermos ", maar als je goed kijkt zie je kleine puntjes rood er tussen zitten. Ik denk dat dit een begin is van "Rood- Bekermos " is.

Als je wat vroeger op pad bent, kom je vaak ook geen boswachters tegen.
In een heideveld zag ik een oude dode boom. Ik ben dwars door de heide er naar toe gelopen. En aan de voet van de boom zag ik deze heel erg mooie "Rode Bekermos" ! Je ziet ook duidelijk de rode sporenkapsels rond de beker.
Zo mooi heb ik ze nog nooit gezien !

Ik heb op mijn macrolens een macrofilter er op geschroefd waardoor het object wat je op de foto wilt zetten nog dichterbij gehaald kan worden.
Hier zie je dezelfde bekermos als op de vorige foto, maar dan nog dichterbij!
Het lijken wel bloedkoralen van de Koningin, maar dan nog mooier !

Op een dode boomstam vond ik weer het "Plooivlieswaaiertje" !
Ze zijn zo mooi aan de onderkant met hun grillige lijnen.

Dat je nog paddenstoelen vind in de winter kun je op deze foto zien.
Maar ze hebben het wel erg koud lijkt het, want ze zijn dicht op elkaar gekropen om zich een beetje te warmen aan de buren :)
Het zijn rode zwavelkoppen.

Korstzwammen kunnen soms zo mooi zijn... ze lijken soms fluweel zacht, zoals op deze foto !
Het is de Toefige Labyrintzwam.

Ik vond wel bekermossen, veelal "Groene bekermos" en dan ook het "Rode-bekermos", maar voor de rest viel het tegen. IK vond veelal dezelfde soorten en niet een grote verscheidenheid zoals op internet stond.
Misschien heb ik niet goed gezocht ?! :)

Vrijdag 24 Januari.........met Marlon naar de lage Vuursche.




Marlon wilde ook graag de Heidelucifers op de foto zetten.
Ik had nog één gebied waaraan ik zat te denken om naar toe te gaan om Heide-lucifers te vinden en dat was de Lage Vuursche nabij Hilversum.
Ik denk dat ik daar 5 jaar terug ze ook gevonden had.
Wederom was het koud weer, maar in Purmerend had het niet gevroren.
Toen we aankwamen in de Lage Vuursche vond ik het best wel koud.

Ik dacht eerst dat het gewone druppels waren, maar na goed voelen waren ze hard, dus waren ze bevroren ! Vandaar dat ik zulke koude handen had !

Dit zijn "Dove Heidelucifers ".

Al vrij snel kwamen we een groter heideveld deze "Rode Bekermossen" tegen !!
Ze waren groot en grillig, heel anders dan het tere Heidelucifertje.

Al deze foto's zijn genomen met de methode "focus-stacking".
Soms maak ik wel honderd foto's waarbij het scherptepunt elke keer een stukje verlegd wordt, waardoor je op de foto echt ALLES scherp hebt ( zoals de foto hierboven ). De ene keer is dat wel mooi, maar vaker maakt het de foto ook erg druk om naar te kijken.
Gelukkig hoef je niet alle foto's te gebruiken, en kan je als je je diafragma van je camera op 2.8 zet ook mooie sfeerfoto's krijgen met een mooie onscherpte op de achtergrond, zoals je ziet op de foto hieronder.

Ook hier vonden we "Rafelig bekermos" maar in veel mindere mate dan bijvoorbeeld in het Zwanenwater. Niet felrood zijn de sporenkapsels, maar lichtpaars.

Gelukkig vonden we hier ook Heide-lucifers ", maar je zag ze alleen op wat oudere palen van een afrastering. IK denk dat ze oud hout toch fijner vinden om op te groeien.

Dit is weer "Rood Bekermos ". Je ziet dat de sporenkapsels veel groter en grover zijn dan van de "Heide-lucifers". Soms heeft het Rood Bekermos zulke mooie vormen, waarbij het wel bloedkoralen lijken !

Eén moment dacht ik de Heide-lucifers van afstand te kunnen zien...omdat ik een pluk met een rode kleur op afstand zag. Maar het was nog mooier !!
Het is een mos-soort, welke al vroeg in het voorjaar haar sporenkapsels gaat vormen, en die zij rood gekleurd. Het rare is ( ik heb dit ook al eerder in het Zwanenwater gezien op deze manier ) dat je ze vaak ziet met druppels water welke halverwege blijven hangen. Het is het "Purpersteeltje ".
Echt heel mooi om foto's van te maken als ze druppels hebben.

Ook hier vind je in de winter nog paddenstoelen. Ze lijken een beetje op "Mosklokjes", maar ik ben er niet geheel zeker over. De buitenkant van de hoed ziet er erg glanzend uit, het zouden ook een soort "Wasplaten "kunnen zijn.

Wat dit is, kan ik met geen mogelijk vinden. Het is niet zomaar een stukje gras of helmgras. Het groeit ook op een plek waar alles dood is ( kijk maar om het plantje heen ). Ik vond het bijzonder genoeg om vast te leggen.

Dit vind ik ook een bijzondere foto. Het lijkt op "Rafelig bekermos ", maar geheel zeker weet ik het niet. Aan de rechterkant zie je op de randen van de bekers weer nieuwe kelkjes verschijnen. Dat is weer heel anders dan de paarsachtige sporenkapsels die ik eerder zag.

De "Dopheide" staat er mooi bij met hun uitgebloeide bloemetjes.
Als ze echt bloeien is het mooier, maar nu in de winter misstaat dit ook niet.

Ik kan het niet laten om slijmzwammen te zoeken en die vind je aan de onderkant van dode stammen en takken. Dus je moet ze omdraaien en soms geeft dat een verrassing zoals hier. In deze dikke stuk boom zat een deel van een mierenkolonie. Door de koude waren ze erg sloom. Ze verkeerden in een soort van winterslaap, als je de foto vergroot zie je op hun achterlichamen ook condens-druppeltjes. IK heb de boomstam weer teruggedraaid zoals hij lag.
Dat doe ik meestal, ook als ik slijmzwammen vind, dan probeer ik het weer terug te leggen zoals het was.