Vanmorgen las ik in de volkskrant een mooi stuk van Vaclay Smil, een schrijver en filosoof naar mijn hart !!!
In het blog van 31 december schreef ik min of meer hetzelfde, over de maar oneindige groei en consumptie-drang die wij nu kennen, en dat dat nooit kan als we nog langer op deze aarde willen blijven leven. En dat we in 1 a 2 generaties de aarde volledig aan het opbranden zijn !!
We zien steeds meer de schade die het brengt.... de aarde wordt steeds warmer en biodiversiteit neemt alleen maar af en er zijn steeds meer ecosystemen die ondanks hu enorme buffers, gaan omvallen.
Processen die in miljoenen jaren gevormd zijn en altijd zeer stabiel leken, zijn nu aan veranderen door ons gedrag als mens. We hebben steeds meer kennis, maar ondanks dat gaan we gewoon door met de vernietiging van natuur en op het eind ook het menselijk leven op aarde.
Ook hij schrijft dat er eigenlijk teveel onzinnige rommel wordt geproduceerd en dat onze denkbeelden van groei niet kloppen. We willen een switch naar een groene economie...maar we willen ook 4 auto's per gezin en elk jaar 1 a 2 x op vakantie met het vliegtuig.
Een vliegtuig die niet op kerosine vliegt en 100 mensen moet vervoeren, gaat er nooit komen.
En dat we niet kunnen denken dat andere landen, die nu niet in welvaart leven, dit wel blijven nastreven en dus de wereld vervuilen ( zoals India en eigenlijk een heleboel landjes onder de evenaar ).
Dit is wel een mooi stukje :
Maar het wordt zorgwekkend als economische groei
alsmaar door blijft gaan, als we telkens meer willen. Is het goed als
een gezin vier auto's heeft? Is het goed als we nutteloze spullen kopen
die we toch weer weggooien? Is het goed als Europeanen voor een
weekendje naar Cyprus vliegen? Vóór covid-19 vlogen Chinezen voor een
uitje naar Rome, Madrid, Parijs. Er is een maat voor alles. Als we
doorschieten, wordt het belachelijk.'
We zijn vooral doorgeschoten in de mate hoe ons geluk wordt bepaald door dingen ( spullen, vakanties ) die de aarde uitwonen en het ecosysteem uitputten. We zijn een diersoort geworden die verslaafd is geraakt aan steeds meer en meer willen en niet de "grens " meer kunnen zien.
Diep in ons weten velen eigenlijk wel dat we met de "meer en meer' instelling het nooit gaan volhouden met zoveel mensen op deze aarde. Maar we willen het niet weten en gaan gewoon door met het door de industrie verslavend gemaakte consumptie-drift.
En over geluksgevoel gesproken, verderop in de volkskrant stond een leuk zinnetje van een schrijver:
Katten zijn gelukkig door zichzelf te zijn, terwijl mensen gelukkig proberen te worden door aan zichzelf te ontsnappen.'
Telkens meer, meer, meer is volkomen onredelijk
Duurzaamheid
Volmaakt
gelukkig was hij. Maanden, jaren, hele decennia, bracht Vaclav Smil de
dagen door met lezen en schrijven. Het ging over van alles: milieu,
voedsel, energie, economie, innovatie. In tientallen vuistdikke boeken
zette hij grote thema's uiteen. Taaie kost, vol cijfers en berekeningen.
Nauwelijks opgemerkt door het grote publiek, hoog aangeschreven door
experts. Geen andere wetenschapper kan rekenen op zoveel
boekbesprekingen in het vakblad Nature als Smil. Foreign Policy en The
Guardian noemen hem een van 's werelds belangrijkste denkers.
Een
paar jaar geleden ontsnapte Smil - inmiddels met emeritaat als
hoogleraar milieukunde aan de Universiteit van Manitoba in Winnipeg,
Canada - aan de anonimiteit. Bill Gates liet weten dat hij naar een
nieuw boek van Smil uitkijkt, zoals anderen kunnen smachten naar een
nieuwe film van Star Wars. Dat werd opgemerkt. Mediaverzoeken kwamen
binnen van over de hele wereld. Bijna allemaal werden ze afgewezen. Smil
trekt zich liever terug. In al die jaren gaf hij slechts af en toe
college. De meeste van zijn collega's zagen hem nog nooit.
Toch
was er, met dank aan Gates, geen houden meer aan. Smil werd bekend,
tegen wil en dank, aangehaald door iedereen die zijn mening wil voorzien
van intellectuele autoriteit. Smil kreeg ook fans in Nederland. Rutger
Bregman en Jesse Frederik van De Correspondent namen een podcast op,
waarin ze niet ophielden het werk van hun nieuwe held te bewieroken.
En
nu is er zijn eerste boek voor een breed publiek. De 71 korte
hoofdstukken in Cijfers liegen niet zijn net zo eclectisch als de
interesses van de auteur. We lezen over wat mensen gelukkig maakt, hoe
zweten de jacht bevorderde, hoe de graanoogst meer opleverde en hoeveel
mensen hebben gebouwd aan de piramide van Cheops.
'Absoluut. Als je schrijft over hoe de wereld in elkaar zit, moet je veel dwalingen rechtzetten. Ik schat dat 98 procent van de bevolking geen begrip van de werkelijkheid heeft. Wie weet hoe afhankelijk glastuinbouw is van de verlichting en verwarming van aardgas, 24 uur per dag? En wie weet het verschil tussen de korrels van rogge, tarwe en gerst? Of dat motoren er eerder waren dan fietsen? Of hoe je staal maakt? Mensen hebben geen flauw idee.'
'In Europa wil iedereen overstappen op honderd procent groen en het liefst volgende week al. Welnu, staal zit in alles: gebouwen, bruggen, auto's, álles. Het kost veel energie om staal te maken. Je moet ijzer winnen uit een mijn en je moet het ijzererts smelten in hoogovens, die worden verhit met cokes die worden gemaakt uit steenkool. Er is op dit moment niet een andere manier om staal te maken in de hoeveelheid die we nodig hebben: 1 miljard ton staal per jaar. Het zal vast eens lukken, ooit, maar dat gaat niet zomaar van de ene op de andere dag.'
'Precies. Het is gemakkelijk om te zeggen dat de
wereld groen moet zijn, maar hoe doe je dat als je voedsel zult moeten
produceren en als je toch huizen, bruggen en auto's zult moeten bouwen?
Al die productie en consumptie hebben impact op het milieu, want je zult
altijd grondstoffen uit de natuur moeten rukken en bewerken.'
Terwijl
de politiek eindelijk vaart wil maken met de energietransitie zijn
steeds meer ogen gericht op Vaclav Smil. Hij schreef niet één, maar
meerdere standaardwerken over energie en eerdere transities, zoals die
van hout naar steenkool. Zijn conclusie: zo'n omschakeling duurt lang.
Heel lang.
Toen de tractor eind 19de eeuw verscheen, bleef de
inzet van paarden op het land nog twintig jaar stijgen: een oud
boerengebruik dat zelfs in de Verenigde Staten, het rijkste land ter
wereld, nog vele generaties door zou gaan. Evenmin daalt het gebruik van
fossiele brandstoffen, die samen verantwoordelijk zijn voor zeker 80
procent van alle energie in de wereld. Zon en wind leveren nog altijd
maar zo'n 1,5 procent. Dat nuchtere besef betekent niet dat Smil de
noodzaak van de energietransitie in twijfel trekt. Zijn zelfgebouwde
huis is supergoed geïsoleerd. Hij kweekt zijn eigen tomaten en
paprika's. Vlees eet hij zelden. Hij heeft geen mobiele telefoon.
Het
eenvoudige leven kent hij van vroeger. Smil werd geboren tijdens de
Tweede Wereldoorlog in wat vandaag Tsjechië is. Voordat hij
natuurwetenschappen ging studeren in Praag groeide hij op in een
afgelegen bergdorpje, waar hij elke dag hout hakte. Toen de troepen van
de toenmalige Sovjet-Unie zijn land binnenvielen, emigreerde hij in 1969
met zijn vrouw naar de Verenigde Staten. Net op tijd. Enkele maanden
later gingen de grenzen dicht.
In zijn omvangrijke oeuvre is het
boek over groei een fenomenaal sleutelwerk. In de 664 pagina's van
Growth, verschenen in 2019, behandelt Smil de patronen in alles van
groei van kinderen en bossen tot de groei van steden en complete
beschavingen. Groei is volgens Smil een obsessie geworden in de moderne
wereld. Groei is het tegengestelde van het leven dat hij zelf leidt.
'Wat heet! Dertig jaar geleden zag ik in China nauwelijks auto's op straat. Nu maakt China ieder jaar meer auto's dan de Verenigde Staten. Dit gaat ook gebeuren in India, in Nigeria, in Ethiopië, noem maar op. Er is altijd iemand onder aan de ladder die omhoogkijkt en wil wat de anderen hebben. De Chinezen zijn vandaag welvarender dan de Spanjaarden in de jaren zeventig - en nog wil China zijn economie in de komende vijftien jaar verdubbelen. Het houdt niet op. We leven in een systeem waarin we telkens meer, meer, meer verwachten. Dat is volkomen onredelijk en irrationeel, want de aarde kan het niet ondersteunen.'
'De gevolgen die u noemt, zijn natuurlijk geen slechte zaak. Het is goed als we steeds meer kinderen kunnen vaccineren, zodat ze niet al jong sterven. Het is goed als er steeds meer voedsel beschikbaar is, zodat mensen niet sterven van de honger. Maar het wordt zorgwekkend als economische groei alsmaar door blijft gaan, als we telkens meer willen. Is het goed als een gezin vier auto's heeft? Is het goed als we nutteloze spullen kopen die we toch weer weggooien? Is het goed als Europeanen voor een weekendje naar Cyprus vliegen? Vóór covid-19 vlogen Chinezen voor een uitje naar Rome, Madrid, Parijs. Er is een maat voor alles. Als we doorschieten, wordt het belachelijk.'
'Nee, wacht. Ik stel gewoon de vraag of het echt nodig is om het zo vaak te doen. Kijk toch eens naar hoe vaak mensen reizen. Daar is een woord voor: overtoerisme.'
Smil is zes seconden stil. 'Ik kan nu zeggen dat ik voor mijn werk reis, maar dan zou u zeggen dat dit niet uitmaakt. Dus vooruit, prima, ik geef het op, u heeft gelijk. Laat ik u vragen: vindt u dan dat er geen enkele beperking aan het vliegverkeer moet zijn? Vindt u het goed als iedereen vijftig keer per jaar de wereld over vliegt?'
'Vertel eens, hoe wilt u ongelimiteerd vliegen, zonder CO2-uitstoot in 2050?'
'Oké, legt u eens uit hoe je schone kerosine produceert. Kom maar op. Ik luister.'
'Natuurlijk weet u dat niet, want er ís geen manier om schone kerosine te produceren. De enige manier om driehonderd mensen in een vliegtuig te proppen en over de oceaan te vliegen is met kerosine, een destillaat van aardolie. Dat is een realiteit waar we mee te maken hebben. Het is een grens waar we tegenaan lopen. Wie meent dat iedereen de Amerikaanse levensstandaard moet kunnen hebben, moet maar eens aantonen dat we daarvoor de grondstoffen hebben. Er moet een grens komen aan hoeveel we vliegen, aan hoeveel kunstmest we gebruiken, aan hoeveel vlees we eten, aan hoeveel energie we verbruiken, etcetera. Alles moet worden begrensd.'
'Wacht, ik heb het over óns, de mensen in de rijke landen. Alle anderen zullen alles doen wat ze kunnen om ons te naderen, zo snel ze kunnen. Dat kunnen we niet stoppen.'
'Groen? Wij zijn een beschaving die elk jaar 10 miljard ton fossiele brandstoffen opstookt. Totdat we dit drastisch veranderen, is er niets groens aan wat we doen.'
'Duurzaam voor wie? Voor u, uw gezin, de hele wereld?
Duurzaam voor hoe lang? Voor tien jaar, honderd jaar, een miljoen jaar?
Het kan best duurzaam zijn om in een elektrische auto 300 kilometer per
uur op de snelweg te rijden, maar vast niet langer dan een paar
seconden.
'Al die persoonlijke keuzen in onze levensstijl: die
komen er niet zomaar. Mensen kunnen niet eens de discipline opbrengen om
een paar weken thuis te blijven en een mondkapje op te zetten als ze de
deur uit gaan. Is dat zo moeilijk? Stelt u zich eens voor als we mensen
vragen een groter offer te brengen, zoals hun auto inleveren. We zullen
groei moeten begrenzen op manieren die mensen niet leuk zullen vinden.'
'Regulering brengt meer macht in handen van bureaucraten, wat ik inderdaad niet prettig vind. Leven en laten leven: dat past beter bij mij. Maar ik erken de noodzaak voor meer regulering.'
'Ik ga niets voorschrijven. Wie ben ik om iets voor te schrijven aan wie dan ook? Regulering is niets nieuws. We doen het nu ook al: waar je een huis mag bouwen, hoe zuinig je auto moet zijn, hoe je afval verwerkt, hoe duur iets is, etcetera. Het is de enige manier om de gevolgen van groei te beheersen in een complexe, moderne samenleving. Het kan niet anders.'
